Leermonumenten

De belangrijkste besluiten voor de stad Dordrecht zijn gevallen in dit kolossale gebouw. Maar de stadsbestuurders waren niet de eerste gebruikers. Uit Brugge gevluchte kooplieden lieten dit gotisch beursgebouw in 1383 bouwen om er stoffen te kunnen verhandelden. Vanaf 1544 was het een representatieve bestuurs-tempel en politieke arena die gemeenteraad heet. Het stadhuis is tevens een leerschool voor Huwelijks Geluk. Geliefden verbinden zich hier in de echt.
Het stadhuis heeft tussendoor een flinke make-over ondergaan. Tussen 1834 en 1845 werd een neoclassicistische voorgevel opgetrokken, compleet met ijzeren leeuwen en Grieks aandoende zuilen.

De Gulden Os, suffend bovenop de trapgevel, waakt over het belangrijkste kenniscentrum. Zijn troon is de arduinstenen trapgevel, die het gotische gebouw al vanaf 1523 siert. Sinds 1986 is de openbare bibliotheek er gevestigd. Hier komen ‘kennis en vaardigheden’ samen in de vorm van boeken, computers en workshops.
Café Americain is de ontmoetingsplaats. De naam is ontleend aan een vroeger trendsettend café-restaurant en zalencentrum in Amerikaanse stijl op dezelfde plek. De Gulden Os heeft veel sloopplannen overleeft. Maar gelukkig won kennis het uiteindelijk van alle dwaze plannenmakers.

De Berckepoort is een van de oudste monumentale woonhuizen van Nederland. Het complex van gebouwen dateert uit het midden van de 16de eeuw. Naamgever is Matthijs Berck, invloedrijk wijnverkoper met vrienden in de hoogste kringen, die graag kwamen drinken en logeren. De hertog van Alva, maar ook diens vijand Lumey, de aanvoerder van de Geuzen, mochten er op gastvrijheid rekenen. Ook Willem van Oranje verbleef graag in Dordrecht.
In de 18de eeuw stierf de familie Berck uit, waarna het stadsbestuur van Dordrecht het aankocht. De Berckepoort raakte in verval. Toch kreeg het nog educatieve bestemmingen, zoals een lokaal voor anatomische lessen, verenigingslokaal, Franse school en meisjesschool. Vanaf 1997 werden er tijdens cursussen van ToBe de creatieve geesten van Dordtenaren geslepen, maar sinds de verhuizing in 2013 is het een hol gebouw.

Het Hof is een verzamelplaats van een rijke Dordtse, religieuze en Nederlandse geschiedenis. De gebouwen rond het plein waren vanaf 1275 onderdeel van een kloostercomplex. Augustijner bedelmonniken woonden en werkten hier, maar baden in de dichtbij gelegen Augustijnenkerk. Ze hadden de beschikking over een bibliotheek, brouwerij en ziekenzaal.
De monniken vertrokken, waarna in 1572 politieke en staatkundige geschiedenis werd geschreven. Op last van Willem van Oranje werd de Eerste Vrije Statenvergadering belegd. De geheime bijeenkomst leidde tot een georganiseerde opstand tegen de Spaanse overheerser en – onbedoeld – tot de vorming van de Nederlandse staat.
De zalen werden in 1837 vrijgemaakt voor de allerarmsten van Dordrecht. Kinderen werkten en gingen zelden naar school. Op de openbare armenschool kregen de minstbedeelden gratis onderwijs, anderen betaalden een gering bedrag. Als drie kinderen uit één gezin op school zaten, kwam het bedrag neer op één cent per dag. Zo kreeg het al snel de naam ‘centenschooltje’.
Nu is er het museum Het Hof van Nederland in gevestigd, zeker een bezoek waard.

Het hoge bordes van een voormalige burgemeesterswoning aan de Voorstraat 190-192 geeft toegang tot Pictura, het oudste kunstenaarsgenootschap van Nederland. Sinds 1774 komen werkende kunstenaars en kunstliefhebbers er samen, om te schetsen, etsen, schilderen en al pratend en drinkend de geestelijke vrijheid te vieren. Het trefpunt is vanaf 1901 dit huis Oostenrijck, daarvóór wisselden ze vaker van plaats.
Schilder Abraham van Strij en zijn vrienden richtten het genootschap op na een inspirerend dagje-uit op het Eiland van Dordrecht. Bij de verhuizing naar ‘Oostenrijck’ kregen dertien kunstenaars de beschikking over een eigen atelier en expositieruimten, uniek in Nederland. Pictura wil een podium zijn voor hedendaagse kunst en organiseert meerdere exposities per jaar.

Dordrecht telde ooit achttien stadspoorten. De Groothoofdspoort bleef gespaard. Het bouwwerk werd tussen 1440 en 1450 opgemetseld. Pas in 1640 kreeg het de naam Groothoofdspoort. Die grootse naam verdiende het, want over de oorspronkelijke laatgotische poort werd een nieuwe renaissancepoort gebouwd. Vanaf 1692 siert een achtkantige koepel de belangrijkste stadspoort.
De plek was het voornaamste havenhoofd. Dordtse burgers, vreemdelingen, maar ook keizers en koningen kwamen er aan land. De entree paste bij hun status. De laatste vorst die per schip arriveerde, was op 27 april 2015 koning Willem-Alexander, met in zijn kielzog koningin Maxima.

Dit is Dordrechts minst tastbare maar misschien wel belangrijkste monument. Het is helemaal opgetrokken uit Licht, Lucht en Water. Hier ervaar je de stad op een eiland. In een groots gebaar komen op het Drierivierenpunt de rivieren Merwede, Noord en Oude Maas samen.
Dichters, schrijvers en schilders kwamen speciaal naar deze plek, en verloren zich in opgetogenheid over de weidse aanblik. Ze keken naar een natuurzuiver spektakelstuk, gebed het fameuze Hollandse licht. Buitenlandse kunstenaars gingen in dit droomdecor op zoek naar de zeventiende-eeuwse stad van de beroemde schilder Aelbert Cuyp.

De Damiatebrug (1855) biedt een mooi uitzicht over de Wolwevershaven. De haven was lang een levendige overslagplaats van goederen, zoals ook hout en wijn. Met de handel was het omstreeks 1880 in Dordrecht vrijwel gedaan. Wat overbleef was de stoomsleepvaart, waarvan een enkel schip (Pieter Boele) bewaard is gebleven. Een dode haven is het niet. Op de oude binnenschepen, de ‘bruine vloot’, wonen nieuwe eigenaren met hun gezinnen. Met veel toewijding onderhouden en repareren ze dit maritieme erfgoed.
Langs de kade staan Dordts mooiste huizen. Zeer de moeite waard zijn de panden met de nummers 9 (Patriciërshuis, Museum aan de Maas), 21 (Huis de Meerminnen) en 30 (pakhuis Stokholm).

Gezichtsbepalend in de Wolwevershaven is de hijsinrichting van L. Straatman. De scheepslift hoorde sinds 1902 bij de machine- en ketelfabriek op de kade en voorzag schepen een eeuw lang van nieuwe roeren of schroeven. Maar met het verdwijnen van de bedrijvigheid uit de binnenstad, verloor het dok zijn functie en waardigheid. Het stortte ooit deels in. Na een gezamenlijke inspanning van particuliere, ondernemers en de gemeente Dordrecht kon het schroevendok worden gerestaureerd. Sinds 2018 is Straatman weer de trotse blikvanger.

De Vleeshouwersstraat, ooit het domein van kleine slagers, is nu een van de leukste couleur locale-straatjes van Dordrecht. Maar het had weinig gescheeld of het was gesloopt geweest. Woningbouwvereniging Vooruitgang trok in 1984 lering uit de al te rigoureuze stadssanering van de jaren ’60 en besloot tot redding van de verpauperde pandjes. Het restauratieproject betekende een wending in het denken en werd een voorbeeld voor de stad en het land.
Halverwege de straat (nr. 27) staat het enige modern ontworpen huis, van architect Abe Bonnema. De ossenkop verderop hoog aan de gevel is in 1835 door de Antwerpenaar M.J. Brugman opgehangen boven diens leerlooierij en schoenmakerij.

Dit is het einde van de wandeling.